Eenvoudig een beter gesprek met de ‘4 lagen van betrokkenheid’

Bij sommige gesprekken raak je je betrokkenheid / verbinding kwijt. Dan is het handig om goed te weten hoe dat gebeurd en wat je kunt doen om dit probleem aan te pakken vanuit jezelf. In dit blog leg ik je uit hoe je dit kunt doen met de ‘4 lagen van betrokkenheid’.

Dit is een eenvoudig model van de manier waarop we met het leven en de daarin voorkomende dagelijkse situaties kunnen omgaan. Begrip van het model leert je om vrij snel en op een veilige manier tot de kern van de zaak te komen en betrokkenheid te krijgen. Het model bestaat uit 4 stappen/lagen.

Deze lagen zijn: Drama, Situatie, Keuze en Optie (gelegenheid). Dit zijn de 4 lagen van betrokkenheid. Ze bieden een handige en eenvoudige structuur om in gesprekken doeltreffend tot de kern te komen van wat er gaande is. Hieronder de samenvatting van het model.

MEER VASTE VORM / WEINIG BEWEGING MOGELIJK	MEER FLEXIBELE VORM / VEEL BEWEGING MOGELIJK
Laag 1 Drama   Wiens fout is dit Wie kan ik de schuld geven Is dit echt gebeurd	Laag 3 Keuze   Wie kies ik dat ik hier wil zijn Welke relatie tot deze situatie wil ik hebben
Laag 2 Situatie   Hoe kunnen we het snel weer in orde maken Hoe kunnen we verder	Laag 4 Optie / gelegenheid   Welke kans ligt er hier Wat wil er hier gebeuren

Inleiding
Van belang is het om te weten dat het niet uitmaakt hoe je het model gebruikt. Er zit geen verplichte volgorde in en je kunt in elke stap beginnen. Hoe sneller je in staat bent om in laag 3 of 4 terecht te komen hoe meer flexibel het wordt en hoe beter je tot de kern kan doordringen. Hierna wordt het model verder aan je uitgelegd en aan het einde van dit artikel tref je een gedachte aan die je in de praktijk kunt uitproberen of toepassen.

Laag van betrokkenheid 1: Drama
“Dit is niet mijn schuld”!

Drama leeft aan de oppervlakte. De drama-laag van betrokkenheid is zoiets als: “… toen zei hij, en zei zij….., en toen gebeurde dit en toen zei zij…. en toen zei hij…” Dat niveau. Het is gemakkelijk om op dat niveau te blijven steken en alleen te reageren op de emoties van een situatie of een verhaal, zonder na te denken over hoe je erop in wilt spelen. Je laat je als het ware meeslepen in het verhaal. Op het drama-niveau ligt de nadruk meestal op het vinden van iemand die je de schuld kan geven.

Typische vragen zijn: “Wiens schuld is dit, hoe gebeurde het, kun je geloven dat hij dat deed, wat dachten zij?” Denk maar eens terug aan een moment in je persoonlijke of professionele leven waarin je verward raakte op het drama-niveau. Hoe voelde dat? Wat gebeurde er met jouw focus en energie? Het is niet erg om in een drama-niveau terecht te komen. Wat belangrijk is, is dat je kunt leren om het te herkennen en dat er mogelijkheden zijn om er uit te komen.

Laag van betrokkenheid 2: Situatie
“Laten we het snel in orde maken”

Op het niveau van situatie zijn we in staat om verder te kijken dan het niveau van drama. We zijn dan in staat om te zien wat er werkelijk gaande was, of is . De kernvraag is hier vaak: “Hoe lossen we dit op?” Het belangrijkste aandachtspunt op dit niveau is meestal schadebeheersing.

Hoe snel kunnen we het probleem oplossen en de dingen weer ‘normaal’ krijgen? Vervolgens gaan we verder en laten de situatie achter ons, meestal zonder te leren van wat er is gebeurd. Als gevolg daarvan zal zich waarschijnlijk weer een soortgelijke situatie voordoen, omdat de echte, onderliggende kwesties nooit werden aangepakt. En daarmee komen we helaas niet veel verder.

We zijn goed geschoold om te zoeken naar wie of wat we de schuld kunnen geven, of om problemen op te lossen. We blijven echter steken op de eerste 2 niveaus. Als dat gebeurt, dan lijkt het leven, of je werk, alleen te gaan over strijd en probleemoplossing. Dan geven we macht aan iets buiten onszelf en versterken we onbewust ons gedrag en reacties die ervoor zorgen dat we vastzitten.

Wanneer we naar laag 3 en 4 gaan (Keuze en Optie) hebben we de mogelijkheid om die macht terug te nemen. We kiezen dan bewust wie we in relatie tot een bepaalde situatie willen zijn.

Laag van betrokkenheid 3: Keuze
“Welke rol wil je spelen?”

“Keuze” nodigt ons uit tot een bewustzijnsverschuiving; een andere manier van denken en benaderen. We spreken dan niet over keuzes om een situatie op te lossen, maar over de keuze wie we willen zijn in de betreffende situatie en onze relatie met wat er gebeurt.

Op dit niveau van betrokkenheid zijn de vragen:‘Wie ben ik in deze situatie, wat is mijn rol in het veroorzaken van deze toestand? Wat is mijn rol in wat er nu gebeurt? Welke stappen kies ik om verder te kunnen gaan? Dit derde niveau nodigt ons uit te herkennen dat, hoewel we niet direct in staat zijn om de omstandigheden of de situatie te veranderen, we tenminste kunnen kiezen wie wij zullen zijn in de situatie.

Je gaat daarmee een stap verder dan veel mensen. Op het derde niveau “claim” je je verantwoordelijkheid en de keuze wie je wilt zijn in die specifieke situatie. Hierdoor ontstaan mogelijkheden om samen iets nieuws te creëren. Op het derde niveau staat de deur naar duurzame verandering open.

Laag van betrokkenheid 4: Optie
“Wat wil er hier gebeuren?”

Op deze laag van betrokkenheid ligt je echte invloed. Hier beseffen we dat deze situatie met een reden tot stand is gekomen. Je overziet de “big picture”. De situatie wil ons iets vertellen; het wil ons duidelijk helpen herkennen wat niet werkt of wat wil veranderen of herstellen.

In feite is er meestal een directe correlatie tussen het niveau van Drama en het niveau van Optie/gelegenheid: hoe groter het Drama des te groter de Optie. Het drama is een wakeup-call, een belletje en soms een kerkklok of sirene: er wil iets verschuiven, er wil iets anders worden.

Zodra we de optie hebben herkend (geïdentificeerd), kiezen we hoe we die willen gebruiken en welke rol we gaan spelen. Als we ons richten op wat de mogelijkheden zijn, blijven we heen en weer bewegen tussen de niveaus Keuze en Optie. Elke keuze onthult weer meer over de Optie en hoe dieper we afdalen in de Optie, des te duidelijker worden onze mogelijke keuzes.

En hier treedt eigenlijk de belangrijkste verandering op: als gevolg van het actief heen en weer bewegen begint onze perceptie van de situatie te veranderen en zijn we in staat om verder te gaan met de situatie, met nieuwe niveaus van inzicht en duidelijkheid. Bewust kiezen wie we willen zijn in relatie tot de situatie, geeft ons kracht om los te breken uit de strijd en nieuwe omstandigheden en realiteiten te creëren.

Bron: De vier lagen van betrokkenheid is bedacht door Alan Seale