Waarom je soms best een spelletje mag doen in de baas zijn tijd

Een organisatie die enkel voortborduurt op het bestaande en het bekende, zal op de lange termijn successen zien verminderen en winst zien dalen. Vernieuwing is noodzakelijk voor hun voortbestaan, dus geen enkele organisatie kan samenwerken zonder creatieve mensen.

Dus als je een organisatie vraagt of ze mensen met creativiteit willen aannemen of stimuleren, is het antwoord: “Ja, natuurlijk!” Zo wordt creativiteit gestimuleerd als je af en toe een spelletje doet. Daar lees je in dit blog een mooi voorbeeld van.

Als creativiteit zo gewenst is, waarom is het dan toch zo zeldzaam? Hoe komt het dat zo weinig organisaties hun creatieve uitblinkers omarmen en koesteren?

Omdat de gretigheid waarmee creativiteit gewenst wordt, eigenlijk alleen het creatieve resultaat geldt, en niet het creatieve proces. Met andere woorden, we willen wel vernieuwing, maar de weg ernaar toe is zo lastig… Hoe komt dat? Laten we het proces eens onder de loep nemen.

1.     Creativiteit begint met frustratie

Het creatieve proces begint met frustratie. Je wordt geconfronteerd met zaken die niet lekker lopen, waar je je aan ergert, of wat simpelweg niet werkt. Kortom frustratie! Frustratie is over het algemeen emotioneel en werkt niet volgens de wetten van de logica. In je frustratie en in het uiten van je frustratie, ben je vaak niet de makkelijkste mens om mee om te gaan.

Niet voor je collega’s en al helemaal niet voor je baas. Eigenlijk zouden we tegen een gefrustreerd mens moeten zeggen: goed bezig! Je staat aan de start van je creatieve proces, ga zo door! Maar nee, in onze werkomgeving wordt frustratie al gauw als negativiteit bestempeld.

Pfft, ik was negatief

Zo werd ik aan het begin van mijn loopbaan eens bij de directeur geroepen, omdat ik me ergerde aan de in mijn ogen onnodige kosten die er werden gemaakt bij leveranciers. Ik was negatief, zei hij. Ik was verbaasd. “u moet u zorgen gaan maken als ik mijn mond houd!”, zei ik… “dat ik me erger betekent dat ik denk dat het anders kan, het betekent juist dat ik me betrokken voel!”. Jammer genoeg heeft dit gesprek nooit tot een creatieve samenwerking geleid.

2.     Incubatie is geen stilstand maar keiharde voorwaarde

De tweede fase van het creatieve proces is incubatie. Dat is een periode waarin er ogenschijnlijk helemaal niets gebeurt, je mijmert, je bent stil, en je weet helemaal niets. Het is als de winter, waarin de grond braak ligt.

Er is niets te zien, je kunt er enkel op vertrouwen dat er ondergronds iets gaande is, wat in een later stadium boven zal komen. Dit is een periode die voor een creatief mens lastig is om uit te houden, maar noodzakelijk in het proces. Voor een organisatie is het lastig, omdat het gauw als stilstand ervaren wordt; en stilstand is achteruitgang.

Organisaties zijn zo gericht op vooruitgang, dat medewerkers die uit het raam staren, mijmeren en broeden gezien worden als niet productief.

Spelletje in de tijd van de baas?

Zo had een collega van mij de gewoonte om regelmatig spelletjes te doen op zijn pc. In de baas z’n tijd. Heel verkeerd natuurlijk, dus deed hij het zo onopgemerkt mogelijk. Ik waardeerde hem zeer als collega, hij wist als geen ander met lastige klanten om te gaan, en als hij werkte, werkte hij hard.

Toen ik hem eens vroeg waarom hij eigenlijk die spelletjes deed, zei hij simpel: “als ik met een probleem zit, en ik weet het antwoord niet, dan helpt het me om even niets te doen. Door de spelletjes denk ik niet na, maar kan ik ontspannen. Daarna weet ik altijd hoe ik verder moet met het probleem”. Dat is incubatie in een notendop.

3.     Het idee ontkiemt.

De derde fase is aangebroken. Eindelijk begint er wat te komen! Zoals in de lente het eerste ontkiemde zaad zichtbaar wordt, worden er in deze fase binnen organisaties balletjes opgegooid, mogelijkheden geopperd, onverwachte opmerkingen gemaakt. De creatieve vormen worden wakker. Eindelijk!

Maar ook hier zijn er binnen organisaties twee grote valkuilen voor het ontwikkelen van creativiteit. Op de eerste plaats worden de nog jonge ontwikkelingen te snel en te streng aan de realiteit getoetst en daardoor onmiddellijk afgeserveerd. Ze worden letterlijk in de kiem gesmoord.

Niet in de kiem smoren of overbemesten

Toen jaren geleden de zelfsturende teams werden geïntroduceerd en ik deel uitmaakte van zo’n team, was ons eerste idee om ons team een andere naam te geven dan die we hadden. Iets wat lekker “bekte” in plaats van de bestaande instrumentele naam.

Nog geen twee uur later stak onze manager daar een stokje voor; dat was niet de bedoeling! Als hij ons gevraagd had naar onze motieven voor die naamsverandering, was er een gesprek ontstaan met mogelijk ander resultaat. Nu was onze conclusie: “we mogen dus niet zo zelfsturend zijn als dat we dachten”, hetgeen onze creativiteit niet ten goede kwam.

Het tegenovergestelde van in de kiem smoren, is het frisse, jonge idee te gretig aanpakken en te snel ontwikkelen. Zoals een jong plantje niet bestand is tegen overbemesting of teveel water, zo zal een jong idee geen solide basis krijgen als het niet de kans krijgt te assimileren, en dat is fase vier.

4.     Assimilatie en vernieuwing, daar wordt je blij van

Fase 4, de fase waarin de ideeën zorgvuldig onderzocht en uitgeprobeerd worden in de omgeving, en fase 5, het neerzetten van het nieuwe product of procedure, dat zijn de twee fases van het creatieve proces waar organisaties blij van worden. Er is namelijk een resultaat waar ze mee voor de dag kunnen komen.

En daarom is creativiteit gewenst. Het is alleen jammer dat die eerste drie fases zo weinig kans krijgen, of zelfs onbedoeld geweerd worden uit organisaties….

Ben jij zo’n creatieveling? Herken je de fases die jouw organisatie moeilijk accepteert? Heb je daar je eigen vormen in gevonden? Dan hoor ik graag van je!